Unia
Europejska

Fotowoltaika na dachach płaskich. Część druga: Mikroinstalacje, małe instalacje i duże instalacje fotowoltaiczne dla dachów płaskich

Artiom Komardin, CSO 7 maja 2020 Kategoria: Fotowoltaika
Fotowoltaika na dachach płaskich

W drugiej odsłonie naszego poradnika skupimy się na trzech rodzajach instalacji słonecznych: mikro, małych i dużych.

Czytaj więcej

Taki podział został zawarty w ustawie o odnawialnych źródłach energii, której zapisy szczegółowo definiują instalacje fotowoltaiczne dla dachów płaskich ze względu na ich rozmiar:

  • mikroinstalacje fotowoltaiczne o mocy do 50 kW, przyłączone do sieci EE o napięciu niższym niż 110kV,
  • małe instalacje fotowoltaiczne o mocy 50-500 kW, przyłączane do sieci EE o napięciu znamionowym niższym niż 110kV,
  • duże instalacje fotowoltaiczne o mocy >500 kW, farmy PV.

W niniejszym tekście najpierw pokrótce zdefiniujemy każdy z rodzajów instalacji, by następnie skoncentrować się na porównaniu zagadnień kluczowych z punktu widzenia potencjalnego właściciela takiej instalacji. W określonych sytuacjach właściciel instalacji fotowoltaicznej określany jest zwrotem „prosument”. Od tego rozpoczniemy nasz artykuł.

Właściciel prosumentem – w jakich przypadkach?

W kontekście energii słonecznej, często możecie się spotkać z terminem „prosument”. To osoba, która korzystając z mikroinstalacji, wytwarza energię i jednocześnie zużywa ją na własne potrzeby, a wygenerowane nadwyżki magazynuje w sieci energetycznej. Należy jednak pamiętać, że transfer energetyczny nie może stanowić przeważającej części działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Jedna z nowelizacji ustawy OZE zawierała także zapis o „pakiecie prosumenckim”. To rozwiązanie dla małych i średnich firm, bądź spółdzielni energetycznych, gmin wiejskich oraz wiejsko-miejskich. Podmioty te mogą korzystać ze swoich mikroinstalacji fotowoltaicznych na dachach płaskich do wytwarzania energii elektrycznej tak samo, jak indywidualny prosument.

Mikroinstalacje fotowoltaiczne dla dachów płaskich

Maksymalna moc wytwórcza mikroinstalacja może wynosić do 50 kWp (kilowatopik). I tak jak spośród trzech omawianych przez nas rodzajów instalacji wyróżnia się najmniejszą ilością dostarczanej energii, tak też charakteryzuje się ona najmniejszą liczbą wymagań niezbędnych przy planowaniu i uruchomieniu jej na dachach płaskich oraz w dalszym użytkowaniu.

Do zainstalowania i uruchomienia mikroinstalacji nie jest wymagane pozwolenie na budowę ani zgody środowiskowe. Samo przyłączenie takiej mikroinstalacji do sieci elektroenergetycznej ograniczone zostało do zgłoszenia wystosowanego do operatora energii elektrycznej. By zainstalowane na wielkopowierzchniowym dachu panele słoneczne mogły produkować energię, a sama energia była zliczana oraz przekazywana do zakładu energetycznego, konieczne jest jeszcze wymienienie licznika na dwukierunkowy.

Formalności przy instalowaniu są więc ograniczone do minimum, a procedury nie różnią się niczym od tych dla instalacji przydomowych.

Ta forma odnawialnego źródła energii jest najpopularniejsza wśród osób fizycznych. Najczęściej spotkać można ją zatem na dachach domów jednorodzinnych. Sprawdza się również doskonale w przypadku spółdzielni lub mniejszych przedsiębiorstw, gdzie moc generowanie dodatkowych 50kW będzie znaczącym udziałem w bilansie energetycznym. Mniej więcej 25% mocy generowanej w Polsce przez panele słoneczne mikroinstalacji pochodzi od prosumentów biznesowych, tj. przedsiębiorstw lub samorządów.

Małe instalacje fotowoltaiczne dla dachów płaskich

Zainstalowane na dachach wielkopowierzchniowych małe instalacje fotowoltaiczne pracują z mocą od 50 do 500 kW i zajmują odpowiednio od 300 m2 do ok 3 500 m2 powierzchni dachu (wliczając niezbędne przejścia obsługowe). Małe instalacje są przyłączane do sieci niskiego napięcia do mocy max. 100 kW pod warunkiem zachowania odpowiednich warunków technicznych. Przede wszystkim, kabel zasilający punkt (złącze kablowe) lub przewód linii napowietrznej musi mieć właściwą średnicę przekroju. Jeśli zainstalowana na dachu płaskim mała instalacja pracuje z mocą większą niż 100 kW, wówczas przyłączana jest ona do linii średniego napięcia (sN). W takim przypadku zabudowuje się mechaniczny odłącznik prądowy, który odetnie małą instalację od sieci.

Wraz ze wzrostem mocy, wzrasta także liczba wymogów formalnych niezbędnych do spełnienia przez właściciela małej instalacji fotowoltaicznej. Właściciela – gdyż przypominamy, że w tym wypadku nie obowiązuje już pojęcie „prosument”. Jakie procedury obowiązują więc właściciela małej instalacji fotowoltaicznej przy jej uruchamianiu?

Procedura wpisu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji fotowoltaicznej

Najpierw należy dokonać wpisu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji. Inną nazwą dla niego jest rejestr wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie małych instalacji. Droga do uzyskania wpisu może być listowna lub poprzez wizytę osobistą w terenowym oddziale Urzędu Regulacji Energetyki, właściwym dla obszaru działalności firmy. Wpis dokonywany jest na podstawie następujących dokumentów dostarczonych przez przyszłego właściciela małej instalacji fotowoltaicznej:

  • wniosek o wpis do rejestru wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie małych instalacji,
  • oświadczenie wytwórcy energii w małej instalacji o niezaleganiu z podatkami, opłatami oraz składkami na ubezpieczenie społeczne,
  • oświadczenie o zgodności z prawdą danych zawartych we wniosku, a także znajomości oraz spełnieniu warunków wykonywania działalności w zakresie małych instalacji,
  • dowód zapłacenia opłaty skarbowej,
  • pełnomocnictwo w sprawach administracyjnych (w przypadku reprezentowania przez pełnomocnika),
  • dowód zapłacenia opłaty skarbowej za pełnomocnictwo (w przypadku reprezentowania przez pełnomocnika).

Na tym proceduralne obowiązki właściciela małej elektrowni słonecznej się nie kończą. Nawet po uzyskaniu pożądanego wpisu jest on zobligowany do składania do Urzędu Regulacji Energetycznej kwartalnych sprawozdań. Dokument taki składa się z informacji dotyczących wytworzonej i sprzedanej energii elektrycznej. Obowiązkowe jest również przechowywanie dokumentacji poświadczającej datę pierwszego wytworzenia energii elektrycznej przez małą instalację. Wskazane, choć już niewymagane przez prawo, jest posiadanie w swojej firmowej dokumentacji daty wytworzenia energii po modernizacji małej instalacji oraz daty zakończenia takiej modernizacji.

Procedura pozyskania pozwolenia na budowę małej instalacji fotowoltaicznej

By na wielkopowierzchniowym dachu móc zainstalować panele słoneczne generujące moc powyżej 50 kWp, niezbędne jest wystąpienie i uzyskanie pozwolenia na budowę. Jeśli zdecydujemy się na instalację małej instalacji przed uzyskaniem takiego pozwolenia lub w ogóle o takowe nie wystąpimy, wówczas nasze panele zostaną potraktowane jako samowola budowlana wraz ze wszelkimi konsekwencjami z tego płynącymi.

Procedura uzyskania pozwolenia na budowę małej instalacji fotowoltaicznej dla dachów płaskich nie różni się niczym od standardowego pozwolenia budowlanego. Konieczne jest przedłożenia następujących dokumentów:

  • oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane (inwestor lub pełnomocnik),
  • 4 egzemplarze projektu budowlanego przygotowanego przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawnienia budowlane. W projekcie muszą się znaleźć: opinie, uzgodnienia, pozwolenia, oświadczenie autora sprawdzającego projekt o jego wykonaniu zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej, Oprócz projektanta instalacji elektrycznej niezbędna jest ekspertyza budowlana od projektanta konstrukcji o możliwości posadowienia instalacji na dachu oraz opinia rzeczoznawcy ppoż
  • zaświadczenie o wpisaniu autora projektu budowlanego na listę członków właściwej Izby samorządu zawodowego (powinien je dostarczyć projektant, musi być aktualne w czasie sporządzania projektu),
  • zakres informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (sporządzony przez projektanta).

Proces instalacji małej elektrowni fotowoltaicznej na dachu wielkopowierzchniowym może zostać przeprowadzony wyłącznie przez uprawnionego kierownika robót elektrycznych. Musi on na zgłoszeniu przyłączenia mikroinstalacji do sieci poświadczyć numerem swoich uprawnień poprawność przeprowadzonego montażu. Planując instalację fotowoltaiczną o mocy powyżej 50 kWp, należy dobrać jej moc na podstawie charakterystyki obciążenia. Pozwoli to uniknąć nadprodukcji. W tym celu najlepiej będzie posłużyć się minutowym lub 15-minutowym raportem.

Duże instalacje fotowoltaiczne dla dachów płaskich

Trzecia kategoria elektrowni słonecznych dotyczy tych instalacji, które pracują z mocą powyżej 500 kW. Została ona wprowadzona przede wszystkim z myślą o farmach fotowoltaicznych, czyli takich skupiskach paneli słonecznych, które muszą być instalowane na rozległych, liczonych w hektarach powierzchniach.

Działania przygotowawcze dla tego typu rodzaju instalacji fotowoltaicznych są relatywnie najbardziej czasochłonne oraz wielostopniowe. Oprócz pozwolenia na budowę, wymagane jest bowiem pozyskanie także koncesji dla dużej elektrowni.

Proces inwestycyjny dla dużej instalacji fotowoltaicznej

Nim przejdziemy do zagadnienia koncesjonowania, poświęćmy chwilę na omówienie typowego procesu inwestycyjnego. Zaczyna się on od określenia miejsca instalacji takiej farmy, a następnie przygotowania jej wstępnego projektu. Kolejnym krokiem jest uzyskanie pozwolenia na budowę (omówione przy małej instalacji), po czym można starać się o uzyskanie warunków przyłączenia. Po ich uzyskaniu przystępuje się do prac nad projektem wykonawczym. Następnym etapem jest już budowa dużej instalacji fotowoltaicznej, jej testy oraz wreszcie – uruchomienie.

Uzyskanie koncesji dla dużej instalacji fotowoltaicznej

Przyznawaniem koncesji na produkcję energii elektrycznej wytwarzanej przez instalacje fotowoltaiczne odpowiada Urząd Regulacji Energetyki oraz jego Oddziały Terenowe. Z wnioskiem o przyznanie koncesji należy zgłosić się do oddziału właściwego dla obszaru, na którym zlokalizowana będzie duża elektrownia słoneczna. By przystąpić do procesu pozyskania koncesji, należy dysponować już decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji.

Właściciel dużej elektrowni słonecznej może też ubiegać się o promesę koncesji. To szczególnego rodzaju przyrzeczenie udzielenia koncesji lub jej zmiany, jeśli ktoś już takową koncesją dysponuje. Co prawda, promesa nie daje żadnego prawa do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie ustalonym koncesją, ale stanowi ona znaczące ułatwienie w realizacji planowanej dużej instalacji fotowoltaicznej.

Przygotowując wniosek zarówno o koncesję, jak i promesę, należy mieć na uwadze, że im lepiej jest on przygotowany oraz im bardziej jest kompletny (chodzi przede wszystkim o wymagane załączniki), tym szybciej będzie można otrzymać pożądaną decyzję administracyjną. Ogólnie rzecz biorąc, specjalista oceniający nasz wniosek powinien uzyskać pewność, że spełniamy wszystkie wymagane warunki uzyskania koncesji i że nie zachodzą wobec nas okoliczności, które uzasadniałyby odmowę jej udzielenia. Prawidłowy wniosek o koncesję powinien składać się z następujących części:

  • oznaczenie wnioskodawcy, jego siedziby, siedziby oddziału na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub miejsca zamieszkania oraz ich adres, a w razie ustanowienia pełnomocników do dokonywania czynności prawnych w imieniu przedsiębiorcy – również ich imiona i nazwiska (w przypadku ustanowienia kilku pełnomocników niezbędne jest wskazanie jednego pełnomocnika do doręczeń),
  • określenie przedmiotu oraz zakresu prowadzonej działalności, na którą ma być wydana koncesja/promesa koncesji,
  • informacje o dotychczasowej działalności gospodarczej wnioskodawcy, w tym sprawozdania finansowe z ostatnich 3 lat, jeżeli podmiot prowadzi działalność gospodarczą,
  • określenie czasu, na jaki koncesja/promesa koncesji ma być udzielona, wraz ze wskazaniem daty rozpoczęcia działalności,
  • koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy (art. 36 ustawy – Prawo energetyczne). Promesy koncesji udziela się na czas oznaczony nie krótszy niż 6 miesięcy (art. 43 ust. 3 ustawy – Prawo energetyczne),
  • określenie środków, jakimi dysponuje podmiot ubiegający się o koncesję/promesę koncesji, w celu zapewnienia prawidłowego wykonywania działalności objętej wnioskiem,
  • numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile przedsiębiorca taki numer posiada, lub numer równoważnego rejestru państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Turcji oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP),
  • załączniki zgodne z listą zawartą w najaktualniejszym Pakiecie Informacyjnym dla przedsiębiorców zamierzających prowadzić działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu energii elektrycznej (WEE).Do procesu instalacji dużej elektrowni fotowoltaicznej może zostać dopuszczona tylko osoba dysponująca odpowiednimi, zdefiniowanymi ustawowo kwalifikacjami zawodowymi. Takie kwalifikacje potwierdzane są zaświadczeniem od komisji kwalifikacyjnej, powoływanej przez prezesa URE.

Aukcje energii elektrycznej produkowane przez instalację na dachach płaskich

Przy rozdziałach poświęconych małym i dużym elektrowniom fotowoltaicznym wspomnieliśmy kwestię sprzedaży produkowanej przez nie energii elektrycznej. Rynek obrotu prądem w Polsce oparty jest m.in. o aukcje zarządzane przez URE. Mówiąc skrótowo, aukcja jest rodzajem przetargu ogłaszanego przez urząd państwowy, do którego mogą przystąpić przedsiębiorcy, chcący zaistnieć na rynku energetycznym.

Co ważne, aby wziąć udział w takiej aukcji nie jest konieczne posiadania jakiejś odgórnie określonej ilości energii. O kontrakt starać się mogą również te firmy, które dopiero planują wytworzenie prądu.

Wszyscy zainteresowani stają do szczegółowo określonej aukcji (prezes URE musi podać w niej m.in. datę, godzinę i długość trwania sesji aukcyjnej), a następnie proponują własną cenę za jednostkę energii wytworzonej przez instalację fotowoltaiczną. Zwycięzcą aukcji zostają te firmy, które zaproponują najniższą kwotę. Do przeprowadzenia aukcji służy Internetowa Platforma Aukcyjna.

Nim przystąpi się do ogłoszonego przetargu, na pewno rekomendowane jest zapoznanie się z dostępnymi na stronach internetowych URE cenami referencyjnymi. To na ich podstawie można przygotować konkurencyjną, rynkową i dającą szansę na zwycięstwo ofertę.

Instalacje fotowoltaiczne na dachach płaskich – jaką wybrać?

Po zapoznaniu się z trzema rodzajami słonecznych elektrowni, warto zastanowić się, jakimi kryteriami kierować się przy wyborze instalacji najlepszej dla naszego przedsiębiorstwa.

Kryterium celu

Strategicznym pytaniem jest, do jakich celów służyć ma nam energię produkowana przez instalację fotowoltaiczną. Czy służyć ma ona zaspokojeniu własnych potrzeb? Czy te potrzeby mają być zaspokojone tylko częściowo czy w całości? Czy generowana energia ma służyć do sprzedaży w ramach aukcji? Odpowiadając na takie pytania można precyzyjnie określić, którym z trzech ww. rodzajów instalacji fotowoltaicznych powinniśmy dysponować na naszym wielkopowierzchniowym dachu.

Kryterium powierzchni

Nie bez znaczenia pozostaje obszar dachu jakim dysponujemy – i jaki możemy zabudować panelami słonecznymi. Teoretycznie, im większy dach, tym większe instalacje fotowoltaiczne dla dachów płaskich można na nim umieścic. Ale uwaga: nie jest wcale powiedziane, że optymalnym rozwiązaniem jest zabudowanie całej powierzchni dachu. Niepożądanym zjawiskiem jest bowiem nadprodukcja energii, której nie ma jak spożytkować. Stąd kolejnym kryterium przy wyborze instalacji fotowoltaicznej musi być analiza potrzeb.

Kryterium zapotrzebowania

Szacunkowo można przyjąć, że instalacja fotowoltaiczna z każdego 1 kWp mocy wytwarza około 1000 kWh energii elektrycznej rocznie. Znając potrzeby energetyczne firmy, można precyzyjnie wyliczyć moc, jaką powinna produkować elektrownia zainstalowana na naszym wielkopowierzchniowym dachu. To z kolei doprowadzi nas do odpowiedzi na pytanie, jaki rozmiar instalacji fotowoltaicznej powinniśmy wybrać.

Kryterium wyboru podłoża

Decydując się na instalację fotowoltaiczną na dachu płaskim należy sprawdzić czy jego nośność projektowa nie zostanie przekroczona. Nierzadko trzeba zrezygnować z instalacji lub umieścić ją na gruncie z powodu wysokich kosztów wzmocnienia konstrukcji. W takim przypadku warto zapytać o system monitoringu konstrukcji który umożliwi bezpieczne użytkowanie budynku nawet po zwiększeniu obciążenia na dachu. Dedykowanym rozwiązaniem dla dachów płaskich jest np. system Sense S-One zainstalowany na powierzchni prawie 1000 000 m2.

Podsumowanie: instalacje fotowoltaiczne dla dachów płaskich i ich rodzaje

Obowiązujący w Polsce podział elektrowni fotowoltaicznych jest zapisany w ustawodawstwie regulującym sektor energetyczny. W ślad za rozróżnieniem ze względu na ilość wytwarzanej energii, idą regulacje dotyczące instalacji oraz zgłoszeń poszczególnych instalacji. Na plus należy uznać także przejrzyście prowadzoną przez Urząd Regulacji Energetyki politykę informacyjną dla przedsiębiorców, których interesują instalacje fotowoltaiczne dla dachów płaskich.

Docenić warto też mnogość rozwiązań skierowanych do właścicieli elektrowni słonecznych i pozwalających na optymalne wykorzystanie produkowanej energii oraz jej nadwyżek. To wszystko sprawia, że potencjalnie każdy przedsiębiorca zainteresowany instalacją paneli słonecznych na dachach wielkopowierzchniowych, znajdzie wariant dogodny dla siebie.

Eksperci Sense Monitoring również służą Wam pomocą. Napiszcie do nas ze swoimi pytaniami dotyczącymi instalacji fotowoltaicznych na dachach płaskich – a na pewno rozwiejemy Wasze wątpliwości oraz doradzimy, która fotowoltaiczna opcja jest dla Was najdogodniejsza.

Autor

Artiom Komardin, CSO
inżynier budownictwa z pełnym zakresem uprawnień. Absolwent Politechniki Krakowskiej oraz UJF Grenoble. Ekspert w zakresie budynków wielkopowierzchniowych, autor kilkudziesięciu ekspertyz i opinii konstruktorskich. Współzałożyciel oraz wiceprezes firmy Sense Monitoring sp. z o.o. dostarczającej platformę Inteligentny Dach do zarządzania ryzykami dachów płaskich.